Voor een toekomstbestendige leefomgeving zijn innovatieve organisaties en specifiek startups en scale-ups van groot belang. Zij spelen een belangrijke rol om nieuwe kennis om te zetten in producten en diensten en zo naar de markt te brengen. Om goed zicht te krijgen op de rol die innovatieve bedrijven en specifiek startups en scale-ups kunnen spelen in de ontwerp-, bouw- en technieksector (OBT-sector) en welke kansen en belemmeringen zij daarin ervaren, heeft het Ministerie van BZK ons gevraagd een verkennend onderzoek uit te voeren.

Aanleiding

Het Ministerie van BZK ondersteunt de uitvoering van het door het Nationaal Groeifonds gefinancierde programma Toekomstbestendige Leefomgeving (TBL). Hierin wordt gewerkt aan een emissievrije, circulaire en klimaatbestendige leefomgeving voor 2050. Binnen het TBL-programma zijn vier regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROMs) aan de slag met het Acceleratieprogramma Toekomstbestendig Bouwen. Hierin ondersteunen zij startups en scale-ups met innovaties op het gebied van biobased en/of circulair bouwen en datagedreven beheer en onderhoud van infrastructuur in hun groei. De resultaten van dit onderzoek dragen bij aan de afstemming van het acceleratieprogramma op de behoeften van deelnemende bedrijven.

Proces

Dit onderzoek bestaat uit twee onderdelen:

1. Een landschapsanalyse om inzicht te krijgen in het aantal bedrijven dat actief is op het gebied van innovatie voor de OBT-sector met het oog op een toekomstbestendige leefomgeving.
2. Een analyse van belemmeringen en behoeften van innovatieve bedrijven om inzicht te geven waar innovatieve ondernemers in deze sectoren tegenaan lopen tijdens het naar de markt brengen van de door hen ontwikkelde innovatie (product/dienst) en bij het realiseren van groei. Hiervoor voerden we een telefonische survey uit onder 101 bedrijven in de keten.

Resultaten en conclusies

Momenteel zijn er nog maar weinig startups met innovatieve oplossingen voor de OBT-sector doorgegroeid tot scale-up. De belemmeringen en groeifactoren die ondernemers ervaren duiden erop dat er nog veel te winnen valt op het vlak van marktadoptie, het versterken van het ecosysteem en verbreden van de netwerken van ondernemers, financiering, beleid en regelgeving en talent.

De bouw is een sector waar een aantal organisatorische kenmerken innovatie lastig maakt. Andere sectoren hebben vaak dominante marktleiders met unieke proposities die marges kunnen creëren om blijvend te kunnen innoveren en investeren in innovatieve startups. In de bouw zijn er vrijwel geen bedrijven met dergelijke onderscheidende posities. De marktvraag en de instituties nodigen niet uit tot innovatie, ervaren veel innovatieve ondernemers dan ook.

Een ander kenmerk van de OBT-sector is de sterke opdeling in ketens van afzonderlijke bedrijven, met op de grote bouwplaatsen vaak tientallen kleinere bedrijven en soms honderden zzp-ers. Dat betekent dat een innovatief idee van een ontwerper op vele plekken in het bouwproces kan stranden.

De aanbevelingen die voortvloeien uit dit onderzoek liggen dan ook mede op het terrein van de instituties: hoe kan je de markt zo inrichten dat innovatie meer dan nu mogelijk is en wordt beloond? Regelgeving kan innovatie aanwakkeren én belemmeren. In de sector zijn veel bedrijven te vinden die aan de slag willen met innovatie. Dat vergt, door de opdeling van de sector in veel onderdelen, extra inzet op het aanleggen van netwerken en het inrichten van markten. Hierdoor zal de potentie voor innovatie groter worden.