De verkiezingen zijn achter de rug en de eerste contouren van mogelijke formaties worden zichtbaar. Jan Peter van den Toren kijkt alvast vooruit: wat betekent dit voor welvaart en welzijn in Nederland? Lees het in deze tweede blog in een reeks van drie. Dit keer over het herstel van vertrouwen in de maatschappij.

In alle stilte wordt nu gewerkt aan de vorming van een nieuw kabinet. Alle aandacht ging de afgelopen weken uit naar herstel van vertrouwen tussen politici. Hoe dat ook uitpakt, in alle gevallen zal een nieuw kabinet aan de slag moeten met het onderlinge vertrouwen in de samenleving.

Spanningen in kaart

Organisaties als de Sociaal-Economische Raad en het Sociaal en Cultureel Planbureau vragen al langer aandacht voor herstel van vertrouwen. En ook in ons advieswerk bij Birch krijgen wij met dit vraagstuk te maken. Zo waren we blij verrast toen VNO-NCW en MKB-Nederland ons in 2019 vroegen om te onderzoeken hoe ondernemers tegen spanningen in de samenleving aankijken, als onderdeel van hun Brugproject, een groter onderzoek naar die spanning en de rol van ondernemers daarin.

Spanningen binnen en buiten bedrijven

Met onderzoeksbureau Conclusr ondervroegen we een kleine 1300 ondernemers. Daarnaast discussieerden we met branchebestuurders om de ervarinen en opvattingen van ondernemers te duiden. In het eindrapport van het Brugproject is een citaat van een ondernemer typerend voor wat veel ondernemers aangaven in ons onderzoek: ‘Ik zie tegenstellingen in de samenleving, maar in mijn bedrijf valt het mee – al maak ik me wel zorgen of al mijn werknemers het allemaal kunnen bijhouden.’

Ondernemers noemen met name de tegenstellingen in hun eigen woonplaats of bedrijf: tussen mensen met en zonder werk en tussen hoger- en lager opgeleiden. Maar zij maken zich meer zorgen over het saamhorigheidsgevoel en het politieke klimaat in Nederland, dan wat er op hen zelf afkomt. Denk dan aan de gevolgen van klimaatverandering, migratie, nieuwe concurrenten, globalisering en digitalisering.

Ondernemers in actie

Opvallend is dus dat ondernemers veel tegenstellingen zien – maar tegelijkertijd aangeven dat het bij hen op de werkvloer wel meevalt. Dat komt ook omdat zij daar binnen hun eigen bedrijf zelf verantwoordelijkheid voor dragen. We hebben ondernemers gevraagd wie naar hun idee verantwoordelijk is voor het oppakken van deze tegenstellingen. Ondernemers zetten de overheid dan op één. Tegelijkertijd zien ze een rol voor ondernemers: zowel voor het bedrijfsleven gezamenlijk als voor zichzelf met hun eigen bedrijf.

Waar voelen ondernemers zich verantwoordelijk voor (op een schaal van 1-4)?

Die rol pakken ze met name voor ‘nabije’ thema’s als werk en technologie. Zo zien ze kansen voor eigen medewerkers, ook als die buiten de boot dreigen te vallen. Op enige afstand, zien ze ook kansen die ze kunnen geven aan buurtbewoners en potentiële toekomstige medewerkers.

Saamhorigheid in coronatijd

Tot zover de meningen van de ondernemers die we vóór corona spraken. Het is een open deur dat geen van de kleine 1300 respondenten een pandemie als bedreiging zag – het heeft ons allemaal overvallen. We merken wel dat ook nu ondernemers balans terug willen laten slaan naar meer overheid. En er is nog steeds behoefte aan meer oog voor iedereen die niet makkelijk meekomt in transities.

Samen vernieuwen

Ons onderzoek was één van de bouwstenen van het Brugproject. Dat is weer onderdeel van de nieuwe visie van VNO-NCW en MKB-Nederland. Net voor de verkiezingen presenteerden zij hun nieuwe koers ‘Ondernemen voor Brede Welvaart’. Daarin benadrukken het belang van de drie grote transities – digitalisering, duurzaamheid en demografie. Maar ze zien ook dat die een groot beroep doen op het aanpassings- en vernieuwingsvermogen van iedereen: ondernemers, burgers én de overheid.

Voor ons als Birch is het mooi om te zien dat ons onderzoek met Conclusr uitvoerden betekenis heeft gekregen. Het past bij ons, zo op het kruispunt van onderzoek en maatschappelijke betrokkenheid. Ook bij ons strategisch advies voor regio’s of brancheorganisaties zoeken we naar werkvormen die de ervaringen en drijfveren van ondernemers erbij betrekken.

Kabinet aan zet

De conclusie die VNONCW en MKB Nederland aan het onderzoek verbonden herkennen we ook. Namelijk dat burgers zich onderdeel willen voelen van de samenleving en dat ondernemers daarin een rol hebben te spelen. Een belangrijk agendapunt voor het nieuwe kabinet.

Lees ook de eerste blog in deze reeks over het effect van de verkiezingen van Jan Peter en collega Bas van der Starre.